Ilustragan 2022

Ilustragan to cykliczny projekt prezentujący twórczość ilustratorską studentek i studentów, wykładowczyń i wykładowców, absolwentek i absolwentów oraz przyjaciółek i przyjaciół Wydziału Sztuki Uniwersytetu Opolskiego. Zapraszamy na wernisaż 3 czerwca o godz. 18:00 do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opolu, ul. Minorytów 4. Wystawa potrwa do końca czerwca.

Co roku uczestniczki i uczestnicy realizują projekty zgodnie z wybranym tematem, a efektem ich pracy jest wystawa, prezentowana w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opolu oraz książka ilustrowana. Tegoroczny temat PLAC ZABAW jest pozornie prosty i zabawny, ale co skrywa pod kolejnymi warstwami?

Michał Wanke – Plac zabaw: enklawa i niewola

W sensie antropologicznym gry stanowią podwaliny naszych kultur. Wprowadzają dzieciaki do zasad życia z innymi; można powiedzieć, że są kulturowym narzędziem edukacyjnym. Jest coś bardzo bezpiecznego w zabawie, nie musimy wcale w niej uczestniczyć – decydujemy się na to dobrowolnie. Zabawa jest eksterytorialna wobec „pozostałej” rzeczywistości: zawieszamy czas, a miejsce staje się umownym placem zabaw. To w zasadzie interesujące, że wydzielamy dzieciom „czas zabawy” i „place zabaw”, kiedy/gdzie one chcą się po prostu bawić. W zasadzie, to cała nasza rzeczywistość jest takim placem zabaw, a nawet bardzo głęboko – wydawałoby się – zakorzenione reguły gry mogą z dnia na dzień ulec zmianie, o czym przekonaliśmy się na przykład podczas ostatniej globalnej epidemii.

Jak zauważył Johan Huizinga, zabawa buduje porządek, a jej struktura jest enklawą perfekcji w nieidealnym świecie. Dlatego tak wiele łączy zabawę ze sztuką i sztukę z zabawą – równowaga, symetria, zaplanowany i wyreżyserowany świat tworzą piękno. Od zabawy do przedstawienia czy performansu w zasadzie nie jest daleko. Artyści bawią się formą, bawią nas formą, która istnieje w rażącym kontraście do zupełnie nie spektakularnej codzienności. Do czasu.

W przeciwieństwie do pracy, zabawa nie przynosi materialnych korzyści ani wymiernych zysków. Jest z natury rzeczy sama w sobie satysfakcjonująca. (To ją, zresztą, łączy z działalnością artystyczną: „gra dla gry” i „sztuka dla sztuki”.) Dlatego późny kapitalizm, nieznoszący nieefektywnego „nieróbstwa” zaprzągł zabawę do roboty. Przemysł kreatywny, przemysł rozrywkowy, przemysł gamingowy – to wielkie gałęzie globalnej gospodarki, a przebiegli menedżerowie zaproponowali grywalizację (gamification) jako ideologię odwracającą uwagę pracowników od wysiłku wkładanego w pracę. Udając, że bawimy się w najlepsze motywują do roboty. W podobny sposób dostawcy mediów cyfrowych organizują nasze życie społeczne: bawimy się w emoji, gramy w lajki i odgrywamy trendy. Gonisz!

Roger Caillois przytomnie rozróżnia zabawę (paidia) i widowisko (ludens). Gra może być spontaniczna, naiwna, szczeniacka – albo właśnie ustrukturyzowana konwencjami, zasadami i regułami. W pierwszym przypadku przynosi radość i przyjemność, którą łatwo stracić w tym drugim (pomyślmy o sporcie amatorskim i zawodowym: tylko nieliczni zwycięzcy mają przyjemność z takiej gry – reszta musi przełknąć gorycz porażki).

Ale co tak przyciąga nas do gry? Mihaly Csikszentmihalyi zaproponował kategorię „przepływu” (flow), żeby opisać stan takiego zaangażowania w wykonywaną czynność, którego efektem jest odczuwana przyjemność. Stan flow, „wciągnięcia”, „pochłonięcia” jest możliwy dzięki temu, że działanie ma jasno określony cel, ale też wiąże się z natychmiastową informacją zwrotną. Zabawa nie odracza nagrody, tu chodzi o pełną kontrolę nad rezultatem naszych działań. Stan przepływu to nasze indywidualne i grupowe odczucie: pochłania nas samych i pochłania nas z innymi. Zabawa jest grupotwórcza, jest spoiwem naszych relacji społecznych. Nic dziwnego, że Robert Putnam pomstował na spadek uczestnictwa w ligach gry w kręgle w Stanach Zjednoczonych, żeby opisać indywidualizację i rozluźnienie wspólnotowości. Zabawa spełnia funkcje rytualne, jej rytm, do którego mogą włączyć się wszyscy, jej wzajemność, którą znają wszyscy palacze papierosów: mach, parę słów, wydech, mach, krótka odpowiedź, mach, kilka słów, wydech, bliżej, dalej, bliżej, dalej. Palenie jest czysto społeczną czynnością, wprowadza nas prosto w stan przepływu. Czysta zabawa, nie ma z tego żadnych wymiernych korzyści. Wdech i wydech. Na chwilę jesteśmy w innym świecie. Wolni?

Caillois, R. (1997). Gry i ludzie. Oficyna Wydawnicza Volumen.
Csíkszentmihályi, M. (1996). Przepływ: psychologia optymalnego doświadczenia: jak poprawić jakość życia. Wydawnictwo Studio Emka.
Huizinga, J. (2007). Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury. Wyd. Aletheia, Warszawa.
Putnam, R. D. (2008). Samotna gra w kręgle: upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

(wstęp do książki Ilustragan 6)

AUTORKI I AUTORZY ILUSTRACJI: Julia Adamska · Monika Artymiak-Faron · Mohammad Azamzadeh · Sylwia Baron · Olga Bugała-Kamińska · Mirela Bukała · Józef Chyży · Joanna Cichosz · Dominika Czarnecka · Maja Czarnecka · Krzysztof Długosz · Mateusz Domeradzki · Klaudia Eckert · Frédérick Gagné · Marcin Gajos · Natalia Grinberg · Magdalena Hlawacz · Katarzyna Jazienicka · Bartłomiej Karwat · Ewelina Kędzia · Paweł Klimczak · Agnieszka Kołek · Maria Kołodziej · Sofiia Korochanska · Kamila Kostrzewa · Patrycja Kostyra · Kamil Kowalski · Natalia Krajewska · Michał Krawiec · Joanna Krupska · Żaneta Kubata · Aldona Kuc · Weronika Kuliberda · Agnieszka Lis · Marina Lykho · Małgorzata Łabędź Król · Michał Misiura · Anna Molokanova · Katarzyna Mular · Barbara Murgrabia · Katarzyna Muszyńska · Mikołaj Neronowicz · Anna Nolepa · Ignacy Nowodworski · Katarzyna Olbromska · Alexandra Pavlenko · Wit Pichurski · Marta Pieczonka · Aneta Pikuła · Monika Polak · Ewa Ponińska · Bartosz Posacki · Karolina Procajło · Paulina Ptaszyńska · Oliwia Puzon · Robotbot · Magdalena Rogowska · Łukasz Rożański · Wioleta Rusnarczyk · Agata Smolarczyk · Kamila Sołowska · Michał Sowiżdrzał · Witold Sułek · Jagoda Szymańska · Marek Szymczak · Emilia Święcka · Ewa Święcka · Krzysztof Tarnowski · Bartłomiej Trzos · Anastasiia Vodianko · Julia Węgrzynowicz · Małgorzata Wolak · Marta Wolna · Magda Wolnicka · Paulina Wróblewska · Anna Zadworna · Łucja Zaremba · Magda Zarzycka · Jakub Żurkowski · Aleksandra Żywicka

ORGANIZATOR: Wydział Sztuki Uniwersytetu Opolskiego
PARTNERZY: Biuro Programu Erasmus+ Uniwersytetu Opolskiego, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Pawła II w Opolu, Stowarzyszenie Moving.Lab, ILSA UO, ZING
KURATORKI: Magdalena Hlawacz, Ewelina Kędzia, Patrycja Kostyra, Magda Wolnicka
WSPÓŁPRACA: Grzegorz Gajos, Michał Krawiec, Halina Palmer-Piestrak, Bartosz Posacki, Paulina Ptaszyńska, Michał Wanke, Studenci programu Erasmus+
PROJEKT I OPRACOWANIE GRAFICZNE: Magdalena Hlawacz, Katarzyna Mular
PROJEKTY OKŁADEK: Ewelina Kędzia (EK), Michał Krawiec (MK), Katarzyna Mular (KM), Marta Pieczonka (MP)
TŁUMACZENIE: Oksana Smolnikova

Zapraszamy!